VELDSTRAAT: ONS RESTAURATIEPROJECT OP DE VOORPAGINA VAN M&L!
BRUSSEL: JOHANNA VAN CASTILIË
BRUSSEL: DE MOOIE HEILIGE-MARGARETHA
BRUSSEL: GLAS-MET-GAATJES
HALLE: DE SIMULATIESCHETS VOOR DE DOOPKAPEL
HALLE: TEKENS IN DE TIJD - tekstpanelen uit de doopkapel
In het uiterst rechtse raam van de doopkapel, daterende uit de 15de eeuw, gaat het rechter tekstpaneel terug tot 1408. Duidelijk en onverbloemd markeerden de donatoren daarin hun schenking met de volgende tekst:
"Int jaer ons here als men schreef MCCCC ende VIII, in meerte, dede maken Jan Rumys Matys sone was, ende ..... staes sone ende Benedictus syn brueder tot danckinge ende eer onser liever vrouwen. Bidt voer hen"
In het linker tekstpaneel van datzelfde raam werd het "schoon Vlaams" ingeruild voor plechtig Latijn. De belangrijke duiding met betrekking tot dit glasraam blijft zo voor het grote publiek verstoken, wat jammer is.
"Anno Domini MDCCCLXXXVI antiqua fragmenta diligentium fenestriae ecclesiae collecta restaurare et in unam fenestram congregare suffit fabrica ecclesiae divae virgini hallensi et sancto Martino dicatae." zegt de tekst.
Vertaalt betekent het: "In het jaar des heren 1886 werden deze oude glaspanelen verzameld, hersteld en in één vensterraam samengebracht door de kerkfabriek toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Halle en de Heilige-Martinus."
Daarmee wordt zeer duidelijk gesteld, dat de verschillende panelen in dit glasraam, oorspronkelijk geen geheel vormden. Het blijft dus een goed bewaard geheim, hoe het glasraam van Jan Rumys en zijn mede-donatoren er echt heeft uitgezien! Het is dus zelfs lang niet zeker of er in dit raam nog panelen aanwezig zijn die tot de schenking van Rumys en zijnen behoorden ...
Tegelijk moeten er vragen worden gesteld over de wat eigenaardige zinsconstructie van dit paneel, het is duidelijk dat er lacunes zijn en je kan je niet van de indruk ontdoen dat bepaalde woorden mogelijk niet op de oorspronkelijke plaats en volgorde staan.
.
HALLE: EEN PROEVE VAN AUTHENTICITEIT
Dit was enkel mogelijk omdat Halle gedurende 6 eeuwen zorg voor dit patrimonium heeft gedragen. Zorg die onvermijdelijk zijn sporen achter liet. Gedurende 600 jaar werd dit paneel hersteld, werden gebroken stukken van breuklood voorzien of zelfs volledig vervangen en werd het paneel van nieuw lood voorzien. Afgezien van calamiteiten, waren de glas-in-loodpanelen elke 50 à 70 jaar "aan onderhoud" toe. Op die momenten kwam telkens de authenticiteit van het kunstwerk in gevaar.
Ook het tekstpaneel uit 1408 is daaraan niet ontsnapt. De rood gemarkeerde glasstukken in de afbeelding onderaan, geven aan welke tekstfragmenten nog authentiek zijn. Alle anderen dateren uit de 19de eeuw.
- Uit bibliografische bronnen weten we dat de tekst in de loop der tijd verschillende veranderingen heeft ondergaan. Alleen al uit de 19de eeuw zijn er 3 versies gekend:
- In1836: In 't jaer ons Here als men schreef MCCCC ende VIII......... danneerte.......... make Jan Rumers Matys sone, was donnant vonnis Staramp ende Benedictus sin brueder ter eere Onser Vrouwe van Halle.
- Voor 1879: int jaer ... he ... als men screef M:CCC ... ende VIII..... neerte...maken Jan rum ... matij ... sone was donn ... Sta ... ende benedictus sin ..................
- Na 1879 (huidige): Int jaer ons here als men screef MCCCC ende VIII in meerte, dede maken Jan Rumys Matys sone was, ende... staes sone ende Benedictus syn brueder tot danckinge en de onser liever vrouwen.
Bij velen zal de vraag rijzen hoe de authenticiteit of de datering van de glasstukken bepaald werd. In de meeste gevallen kan dit louter door visuele waarneming gebeuren. Glas doorstaat "de tijd" niet ongeschonden. Vooral klimatologische omstandigheden laten hun sporen achter in de vorm van glascorrosie. Het exacte proces zal ik binnenkort eens toelichten, dat wordt voor de lezer wellicht "effe doorbijten" maar zeer interessant ... want in wezen lost glas op in water! Glascorrosie begint met iriserende oppervlakken, later gaan die over in witte puntjes of vlekken en in een verder gevorderd stadium ontstaan er gewoonweg kleinere of grotere putjes in het glas.
.. 
...
A B - Klik op de afbeelding om een vergroting
C D
Laten we de bovenstaande afbeeldingen bekijken (klik op de foto's om ze te vergroten):
- A. In deze afbeelding krijgen we twee regels in beeld, alle kalibers (glasstukken zijn authentiek, met uitzondering van het stuk linksonder "sone". Dat stuk dateert uit de 19de eeuw.
- B. Alle kalibers vertonen "stipjes", maar wanneer we dit stuk bij doorvallend licht bekijken, zien we dat de structuur ervan onsamenhangend is en dat de stipjes als het ware stukjes uit de tekst hebben gevreten.
- C. Bij opvallend licht wordt alles veel duidelijker, op vele plaatsen zijn de stipjes al putjes geworden. In de 19de eeuw werden deze originele stukken opnieuw geschilderd en gebakken (op 630°C!), desondanks gaat ook daar het corrosieproces gewoon door.
- D. En nu de stipjes op de 19de-eeuwse glasstukken ... er zijn inderdaad stippen ... maar het zijn gebrandschilderde stippen! Wellicht heeft de restaurator-glazenier van deze stukken niet de intentie gehad de bezoeker te misleiden, deze "visuele truc" heeft naar alle waarschijnlijkheid enkel de bedoeling gehad om de nieuwe invullingen beter te integreren in het bestaande geheel. Deze techniek werd trouwens over het hele raam toegepast.
- .
HALLE: TEKENS VAN ONZE TIJD - nieuwe tekstpanelen.
Tradities zijn om gevolgd te worden, daarom zal bij de afsluiting van de nog lopende restauratiefase, eveneens "een merkteken in de tijd" worden achtergelaten. In het raam met de vier 17de-eeuwse panelen, uit de doopkapel, worden twee nieuwe panelen geplaatst die moeten herinneren aan de niet aflatende inspanningen die door de huidige generatie heeft geleverd om het schitterende patrimonium van de Sint-Martinusbasiliek aan de komende generaties door te geven.
Het bovenstaande modellen werden goedgekeurd. De tekst werd gezet in "Dauphin" en zal geschilderd worden op mondgeblazen "Cordolé"-glas. De brandschildering zal ook hier bestaan uit zilvergeel, een fijne laag "Depoli" en donkerbruine contourverf voor de teksten.
.
HALLE: DE NIEUWE TEKSTPANELEN - schilderen op glas
Glasverven worden in poedervorm toegeleverd. Deze poeders kunnen dan met water of met olie vermengd worden. Om een mooie uitvloei van de glasverf te bekomen is het van belang om "nat-in-nat" te werken. Daarom wordt er gewerkt met een zogenaamde "armbrug". Op deze manier heeft de hand voldoende steun zonder het glas aan te raken. Een beetje schilderen op afstand dus! Op bovenstaande foto zie je hoe de glasstukken op het model werden gelegd om de letters over te zetten.
Zoals alle andere nieuwe panelen werden vooraf alle glasstukken al voorzien van een ingebrande matterende "depoli-laag". Omdat op het model de letters donker gekleurd zijn is het niet altijd mogelijk om te controleren of de verf overal gelijkmatig is aangebracht. Dat gebeurd in een tweede fase. Doordat we hier gewerkt hebben met een olieachtig voorlopig bindmiddel, blijft de schildering voldoende lang nat om de stukken "nat-in-nat" af te werken.
Tenslotte waren de glasstukken klaar om gebakken te worden op 630°C. Een dergelijke "ovencyclus", van opwarmen tot gecontrolleerd afkoelen tot 450°C, duurt het ongeveer 5 uur. Vervolgens zijn er nog eens een zes-tal uur nodig om de stukken langzaam te laten afkoelen tot 45°C. Dan mogen ze eindelijk uit de oven. Ongeduld wordt onverbiddelijk afgestraft.
Alle nieuwe panelen in de doopkapel worden voorzien van gele boordjes. Er werd echter niet gekozen voor geel glas, maar voor gebrandschilderde stukken met zilvergeel. Hier werd de glasverf telkens van licht naar donker gezet, waardoor een subtiel, speels effect ontstaat.
.
HALLE: HET 17de-EEUWS GLASRAAM VAN PHILIPS IV
HALLE: DE PLAATSING: race tegen de tijd
Omdat alles klaar moet zijn tegen de open monumentendag, werd het een race tegen de tijd om alles klaar te krijgen. Het is gelukt! Na het wegnemen van de stellingen zal de kapel toegankelijk zijn voor het publiek!
HALLE: De kerstkaart van het KIK
Een leuke verassing was het afgelopen kerst! Het koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium plaatste één van de 15de eeuwse panelen die we voor de Basiliek van Halle restaureerden, op hun kerstkaart. Op deze manier werd een stukje restauratie wat door onze handen ging, de wijde wereld ingestuurd… (Via de post en via hun website)
ANDERLECHT: SINT-PIETER EN SINT-GUIDOKERK
Conservatie- en restauratiebehandeling van een laat 15de- en 16de-eeuws glasraam. De opdracht werd in overleg met het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, het Corpus Vitrearum Medii Aevi en de dienst Monimenten en Landschappen van het Hoordstedelijk Gewest uitgevoerd.
Klik HIER voor het fotoalbum.
.
HALLE: IN WATER OPGELOST, oorzaken van verval.
ANDERLECHT: 15de-EEUWS GLASRAAM: HIERONYMUS VAN BUSLEYDEN
klik op de afbeelding om een close-up van Hiëronymus te krijgen
Hieronymus van Busleyden (° Arlon 1470 - † Bordeaux 1517), afkomstig uit een vooraanstaande familie die tot de intimi van het Bourgondische hof behoorden, was kanunnik in het Mechelse kapittel waarvan Anderlecht afhing. Na zijn studies in Leuven en Orléans, behaalde hij in 1503 te Padua de titel van doctor in kanoniek en civiel recht. Na zijn terugkeer in de Nederlanden vestigde hij zich in Mechelen.
Buiten zijn kerkelijke functie speelde hij een belangrijke rol in het culturele en politieke landschap van het Bourgondische hof, hij stond tevens bekend als een zeer prominent humanist. Uit diverse eigentijdse aantekeningen weten we dat zijn woning een trefpunt was voor vele grote namen uit zijn tijd, zoals; Erasmus van Rotterdam, Thomas More, Albrecht Dürer, Barend van Orley, enz... Na zijn vroegtijdige dood in 1517 zou vooral Erasmus zich inzetten om de stichting voor het “drie-talen college” aan de Leuvense universiteit, zoals die in het testament van Busleyden was vastgelegd, ten uitvoer te brengen. In 1579 werd het nu nog steeds bestaande Collegium Triligue opgericht.
Stilistisch vertoont dit laat gotische glasraam sterke overeenkomsten met het werk van Hugo Van Der Goes. Het is geweten dat Van Busleyden een grote verering had voor de “Deipera Virgo”. Er bestaat van zijn hand een gedicht, bewaard in de Koninklijke Bibliotheek, gebaseerd op een verloren gegane voorstelling van de “Depeira Virgo” van de hand van Van Der Goes. Dit gegeven vinden we prominent terug in het “Mariaraam”. De toewijzing van dit kunstwerk is daarom zonder meer terug te vinden in een volgeling van Van Der Goes.
.
ANDERLECHT: 16de-EEUWS GLASRAAM: JEAN CARONDELET
klik op de afbeelding om te vergroten
Deze sprekende verschijning uit een 16de-eeuws raam in de Sint-Pieter en Sint-Guidokerk in Anderlecht is, zwart-op-wit op papier, onbekend. Met grote waarschijnlijkheid gaat het hier om Jean II Carondelet.
Jean II Carondelet werd in 1469 geboren te Dôle als tweede zoon van de jurist Jean Carondelet. Hij studeerde kerkelijk en Romeins recht in zijn geboortestad, werd geestelijke en begon in 1493 zijn roemvolle carrière als deken van het kathedrale kapittel te Besançon, werd vervolgens in 1469 raadsheer in de Grote Hertogelijke Raad van Filips de Schone, in 1504 kerkelijk raadsheer in de nieuw opgerichte Grote Raad van Mechelen en tenslotte in 1508 lid van de Geheime Raad, de hoogste regeringsinstelling. Van 1517 tot 1519 vergezelde hij Karel V naar Spanje en deze benoemde hem in 1522 tot voorzitter van de Geheime Raad. In deze hoedanigheid vormde hij, samen met Margaretha van Oostenrijk, de spil van het bestuur over de Bourgondische Nederlanden. Toen de regentes in 1530 overleed, en Karel V een grondige hervorming van zijn bestuursapparaat doorvoerde, wist Carondelet zijn positie te handhaven: hij bleef het hoofd van de Geheime Raad en werd in 1531 voorzitter van de Raad van State te Brussel. Tot zijn vertrek in 1540 bleef hij een centrale figuur in het bestuur van de Nederlanden.
Door de hoge bescherming van de landheren kon Carondelet ook zonder moeite opklimmen in de kerkelijke hiërarchie. In 1519 werd hij aangesteld tot aartsbisschop van Palermo, waaraan het primaatschap van Sicilië verbonden was, een functie die hij tot aan zijn dood bekleedde. Het feit dat hij nooit zijn aartsbisdom bezocht, en zelfs nooit één voet op Siciliaanse bodem heeft gezet, verhinderde hem niet te profiteren van de talrijke inkomsten verbonden aan dit ambt. Bovendien werd hij in 1520 proost van Sint-Donaaskapittel te Brugge, de rijkste kerkelijke beneficie in de Nederlanden. Verder was hij o.m. proost van Sint-Walburgis te Veurne en van Sint-Piatus te Seclin, alsook kanunnik van de Sint-Guidokerk te Anderlecht, en volgde hij zijn broer Ferry op als abt van Montbenoît. De cumulatie van al deze functies bezorgde hem uiteraard rijke inkomsten. Hij betrok een paleis (het zgn. Hof van Palermo) in de Zakstraat te Mechelen, waar hij in 1545 overleed.
Carondelets rijkdom en invloed stelden hem in staat een uitgebreid mecenaat uit te bouwen. Hij betoonde zich zeer vrijgevig tegenover zijn vrienden, tot wie hij ook Erasmus mocht rekenen. Schilders als Jan van Scorel, Barend van Orley en Jan Gossaert kregen van hem opdrachten toegewezen. De kunstenaar van dit glasraam is onbekend, wel zijn er duidelijke overeenkomsten met het werk van Barend van Orley, mogelijk is het ontwerp voor dit raam in de omgeving van deze kunstenaar te duiden.
.
ANDERLECHT: UIT EEN TIJD VAN MOTETTEN, CHANSONS EN MADRIGALEN
...
Beschadigd door de tijd, zo troffen we deze geschonden engel aan. Een “goddelijk” schepsel, ontstaan in een tijdperk dat “onze” polyfonisten de koninklijke oren van vrijwel alle Europese hoven verwende. De tijd van Johannes Ockeghem, Hendrik Isaac en Josquin des Prés. De periode van de kunstenaarsdiplomaten, geacht door hun broodheren.
Binnen de restauratievisie van vandaag, heeft “beschadiging” een plaats. De tijd laat sporen na, breuken en breukloden zijn daarmee onlosmakelijk verbonden. Alleen uitzonderlijk wordt daarop nog ingegrepen. Iedereen was het ermee eens, dit was zo’n uitzondering. Met zorg werden de breukloden verwijderd, de glasstukken gereinigd en verlijmd, de kleine beschadigingen aan de glasverf geretoucheerd.
.
ANDERLECHT: SINT-PIETER
klik op de afbeelding om te vergroten
Sint-Pieter afgebeeld op het 16de-eeuws glasraam, “De Voorspraak” (7Z) voorstellende. Het raam behoord tot de zeldzaam geworden voorbeelden van glasschilderkunst, daterend uit de meest gerenommeerde periode in de Lage Landen.
.
GENT - RECONSTRUCTIE VAN TWEE RAMEN VOOR DE SINT-ANNAKERK
De opdracht voor de Sint-Annakerk was eerder uitzonderlijk. De glasramen uit de achterste twee zuidelijke traveeën van de kerk werden tijdens de tweede wereldoorlog volledig vernield. Door beperkte financiële mogelijkheden en de niet aflatende onderhoudskosten van het gehele kerkgebouw, werd de reconstructie van deze ramen in het verleden noodgedwongen uitgesteld. In de restauratiefase 2004-2005 werden de nodige financiële middelen voorzien om deze ramen opnieuw in te vullen.
De beide roosvensters uit de lichtbeuk werden gerestaureerd. Voor de twee grote ramen uit de zijgevel waren grotere middelen noodzakelijk. De reconstructie van zowel steenwerk, als glas-in-lood, kon verantwoord worden doordat de volledige kerk, travee per travee, volledig symmetrisch is opgebouwd.
Omwille van het volume en de uitvoeringstermijn voerden we deze opdracht uit met 3 restauratoren-glazeniers, Warner Berckmans en Felicien Penders, waren de medewerkers voor dit project.
GENT- DE OPBOUW VAN HET GLASRAAMPATRIMONIUM UIT DE SINT-ANNAKERK
De opbouw van het glasraampatrimonium uit de Sint-Annakerk vond plaats gedurende de tweede helft van de 19de eeuw. De kerk werd ingewijd in 1862 maar de afwerking van het interieur, de glasramen inbegrepen, zou nog gedurende de verdere decennia blijven voortgaan.
Op een bewuste manier werd in het ontwerp vooraf bepaald dat de volledige kerk zou versiert worden met zogenaamde "sjabloonramen". Daar waar het aanvankelijk lijkt dat dit het werk is van één glazeniersatelier, blijkt de werkelijkheid anders. Ondanks het feit dat er tot op heden nog geen studie gebeurde met betrekking tot de glasramen, schertsen enkele rekeningen toch wel een beeld van de praktische uitvoering van de ramen. Daar waar de donatoren veelal zelf contact hadden met de betrokken glazeniers, was het eerst en vooral de pastoor die de coördinatie van de opdrachten op zich nam.
Afgaande op de afgebeelde wapens in de ramen, mag men stellen dat vele invloedrijke Gentse burgers hebben bijgedragen aan de uitvoering en de plaatsing van de glas-in-loodramen.
Uit briefwisseling valt af te leiden dat binnen het vooropgesteld concept de glazeniers zelf ontwerpen ter goedkeuring konden voorleggen. In de rekeningen duiken verschillende namen op, in 1863 vinden we de Gentse glazenier J. Bernaert (Brabantdam 24, Gent), voor het "schilderen op glas" van de wapens van de families Bechtervelde en Meulenerre, terug. Verder werden ook rekeningen van het glazeniersatelier Ch. Champigneulle uit het Franse Bar-le-Duc (Metz) teruggevonden. In 1870 leverden zij glasramen met de wapens van de families Lammens en Lousbergs. Rond diezelfde periode is er nog sprake van een rekening voor "six rosases en ornamentation richer avec armoiries ou chiffres" In 1881 en 1882 is van Champigneulle briefwisseling terug te vinden over de ramen en roosvensters van de laatste drie traveeën. Daaruit zou men voorlopige kunnen besluiten dat dit atelier een groot aandeel heeft gehad in de beglazing van de Sint-Annakerk. Drie jaar later vinden we briefwisseling terug van Guillaume Zaudig aangaande een opdracht voor "des dames du nouveau bois".
Opmerkelijk is het feit dat belangrijke Gentse glazenierateliers blijken te ontbreken bij de uitvoering van de opdrachten. Mogelijk werd het als "onkies" beschouwd dat iemand als Arthur Verhaegen die de leiding had over het voormalige atelier Bethune, omwille van de verschillende al dan niet openbare functies, een deel van de opdracht zou uitvoeren. Misschien was daarom de keuze voor een Brussels "bij- of verkoophuis" van een Frans Atelier (Brussel, Rue de Cologne 22) een strategische keuze, noch Verhaegen, noch zijn concurrenten konden er voordeel bij halen.
GENT - GLASRAMEN: WACHTEN OP BETER TIJDEN
Een beeld van de bestaande toestand, voor de reconstructie van de glasramen.
GENT: DE RECONSTRUCTIE VAN DE NIEUWE GLASRAMEN
Tijdens de tweede wereldoorlog werden de twee achterste ramen langs de zuidkant vernield. Door beperkte financiële mogelijkheden heeft het tot vandaag geduurd voor de nodige financiële middelen binnen bereik waren om deze ramen opnieuw te beglazen.
De reconstructie van zowel steenwerk, als glas-in-lood, kon verantwoord worden doordat de volledige kerk, travee per travee, volledig symmetrisch was opgebouwd.
We demonteerden uit elk van de tegenoverliggende glasramen één paneel. Deze vormden de basis om de reconstructies van de rechte panelen uit te voeren. Bij de her-samenstelling was niet de schildering, maar het glas het grootste probleem. In vergelijking tot de 19de eeuw is het aanbod sterk teruggelopen. Onze zoektocht naar de juiste kleuren is uiteindelijk uitgemond in een Frans-Duits-Amerikaanse combinatie. Omwille van de grote diversiteit aan motieven, vormen en kleuren was demontage ondenkbaar voor de tussenfriezen en maaswerken van de ramen.
GENT: RECONSTRUCTIE VAN DE MAASWERKEN
In een vorige log had ik aangegeven dat bij de reconstructie van de rechte panelen het mogelijk was geweest om telkens één paneel uit de tegenoverliggende glasramen te demonteren. (Zuid- en noord-gevel zijn spiegelbeelden van mekaar.)
Deze vormden de basis om de rechte panelen te kopieerden. Omwille van de grote diversiteit aan motieven, vormen en kleuren was deze methode echter niet toepasbaar op de tussenfriezen en maaswerken van de ramen. Daarom werd aan de interieurzijde van de twee glasramen een stelling geplaatst, vanwaar alle panelen fotografisch vastgelegd konden worden. Tegelijk konden we aan de hand van glazen-kleurstalen de juiste kleur bepalen.
Het digitale fotomateriaal werd aan de hand van de plannen "op ware grote", via Photoshop op de juiste afmetingen gebracht (linker afb.). (Dit leverde wel bestanden met enig "megabyte-gewicht" op).
Deze foto's werden dan in grijswaarden afgedrukt. Op deze manier werd het mogelijk om indeling van de kalibers (glasstukken) op een transparante folie over te nemen en tegelijk de glasschildering in detail over te zetten (Afb. rechts). Zo kregen we betrouwbare modellen om de maaswerken te reconstrueren.
Op deze manier helpt de hedendaagse digitale techniek een vakgebied dat in wezen sinds Theophilius 12de-eeuws traktaat, "De Diversis Artibus", weinig veranderd is.
GENT: DE EERSTE GLAS-IN-LOODPANELEN ZIJN GEPLAATST!
De werkopnamen (inclusief stellingen) zijn relatief donker, enerzijds omdat er achter het raam grote bomen staan en anderzijds omdat er aan de buitengevel ook nog een 1,5 meter brede stelling staat.
De beide ramen samen zijn een kleine 70 vierkante meter groot. Een opdracht om een dergelijke oppervlakte volledig te brandschilderen is in ons land een eerder uitzonderlijk. Daarvoor heb je voldoende man-(of vrouw)kracht nodig én niet te vergeten "ovencapaciteit". Alle stukken dienen tenslotte één of twee keren op 600°C gebakken te worden, wat de nodige tijd vergt.
.
GENT - HET AFGEWERKT RESULTAAT
De twee ramen na oplevering. Voor meer foto's, zie het fotoalbum.
.
.
VELDSTRAAT - DE GESCHIEDENIS VAN HET ZWEMBAD
Binnenkort starten we met de restauratie van de glasramen in het zwembad van de Antwerpse veldstraat!
Even de geschiedenis ervan bovenhalen: Het oudste zwembad van Antwerpen (1933) bevindt zich in de Veldstraat en is een prachtig voorbeeld van art-deco architectuur in Antwerpen. "De Veldstraat" maakte niet alleen naam als zwembad, de instelling was vooral bekend bij Antwerpenaren die thuis niet over een bad of douche beschikten. Zij konden - doorgaans voor een wekelijkse algemene wasbeurt - in de Veldstraat terecht in publieke baden. Het ontwerp van dit overdekte "zwemdok" werd opgemaakt door ingenieur Joseph Algoet, stadsbouwmeester Emile Van Averbeke begeleide het project op stilistische vlak. Dit zwembad, in art-décostijl, was uiterst modern voor zijn tijd. De schitterende badzaal met prachtige wandtegels en mooie granitovloeren had niet alleen een zeer vooruitstrevende hetelucht-ventilatie, maar ook een verplichte doorgang door de voetbaden en douches voor de zwemmers. De werken werden door de "de Compagnie Anversoise de Travaux" aangevat in 1931. Na 2 jaar werd op 9 juli 1933, het zwembad plechtige geopend.
VELDSTRAAT - BINNENKORT OP DE WERKTAFEL: ZWEMBADGLASRAMEN
De werf bij aanvang van de restauratiewerken … Het ziet er nu nog wel heel troosteloos uit, maar het gaat ongetwijfeld héél mooi worden.
VELDSTRAAT - "ZWEMOASE VAN ART DECO"
Vandaag in de krant:
"Sinds april 2006 stond het mooiste zwembad van Antwerpen in de steigers. 'We hebben dit complex uit 1933 zo getrouw mogelijk willen restaureren', zegt Hans Klomp, de Nederlander die 'de Veldstraat' voor het Belgische bedrijf Sportoase uitbaat. Een onverwacht opgedoken vals plafond en het mysterieus gestegen grondwaterpeil zijn maar enkele hindernissen waarmee het bouwteam geconfronteerd werd. Hierdoor sleepten de werken drie jaar aan en steeg ook het prijskaartje mee.
De bouwplannen van destijds bleken lang niet altijd betrouwbaar', verklaart Klomp. 'Zo hebben we de vloer serieus moeten verstevigen omdat die te weinig draagkracht had. Voor de restauratie van de originele elementen zoals het loodglas, de tegels en radiatoren hebben we specialisten in oude bouwtechnieken uit heel Europa, tot zelfs de Verenigde Staten toe moeten inschakelen.'
'Een inspecteur van Monumenten en Landschappen heeft hier bij manier van spreken zijn bed gemaakt om toezicht te houden op de werken. Ondanks het getoonde respect voor het verleden, voldoet dit complex aan alle hedendaagse normen inzake leefmilieu, hygiëne en comfort, al werden die moderne technieken vaak vakkundig verstopt. '
Het grote zwembad kreeg z'n oorspronkelijk zeegroene tegels, lange balkons en prachtige granietstenen vloeren en tribunes terug. Door de gekleurde glas-in-loodramen en gele wanden is de sfeer helemaal anders dan in gelijk welk ander openbaar zwembad, waar ongezellig blauw en kunstlicht de toon zetten.
Hans Klomp: 'Het opnieuw samenstellen van de glasramen vergde heel wat puzzelwerk, zeker omdat bleek dat bij vorige herstellingen stukken glas van verschillende ramen door elkaar waren gesukkeld. We werden wel vaker verrast. In de refter voor het personeel kwam van onder dikke lagen verf onverwacht het originele art-decolijnenspel naar boven. En op het dak vonden we kogelinslagen terug daterend van het einde van de Tweede Wereldoorlog.'"
"Zwemoase van art deco" Bron: Nieuwsblad 27/03/2009
.
VELDSTRAAT - 30 MAART 2009 - HEROPENING!
Zwemmen tussen de glasramen en de kruidenbaden ... Vanaf 30 maart opent het vernieuwde zwem- en stoombadencentrum De Veldstraat zijn deuren. Het zwembad in de Veldstraat is het oudste nog bestaande zwembad (1933) in Antwerpen. Het gebouw werd volledig gerenoveerd. Behalve om te zwemmen kunnen bezoekers er nu ook terecht om het badenhuis en de hammam te gebruiken. Op zaterdag 28 maart kan iedereen een kijkje komen nemen.
Vanaf 30 maart kan Antwerpen-Noord genieten van het totaal gerenoveerde zwembad in de Veldstraat. Het art-decokarakter van het gebouw is jarenlang een goed verborgen geheim geweest. Bouwkundig en kunsthistorisch onderzoek heeft onthuld welke schoonheid verborgen lag onder de vele lagen stof en witsel. In dit unieke decor met een schitterende zwemzaal, prachtige wandtegels en mooie granitovloeren combineert het gerenoveerde zwembad nieuwe en oude functies.
.
VELDSTRAAT - ZWEMBAD WINT DE MONUMENTENPRIJS 2009!
"Het zwembad- en stoombadencomplex ‘De Veldstraat’ is de ultieme winnaar van de Vlaamse Monumentenprijs 2009 en ontvangt een geldprijs van 15.000 euro!" Dat maakte Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois zondag bekend tijdens het jaarlijkse Slotfeest van Open Monumentendag in Grimbergen.
Het zwembad aan de Veldstraat is het oudste bewaard gebleven zwembad van de stad Antwerpen. Met de renovatie en restauratie van ‘De Veldstraat’ wint een prachtvoorbeeld van een functioneel en architecturaal geslaagde herbestemming.
De minister kent de Monumentenprijs elk jaar (dit jaar al voor de 16de keer) toe aan een privé- of overheidsinitiatief met bijzonder belang of belangrijke verdiensten op het vlak van monumentenzorg, landschapszorg of archeologie. “Met de Vlaamse Monumentenprijs wil ik de zorg voor onroerend erfgoed in de kijker zetten“, legt Vlaams minister Bourgeois uit. “We moeten het talrijk waardevol Vlaams erfgoed goed behandelen en bewaren, maar meteen ook zo goed mogelijk ontsluiten en een publieke functie geven.” Dit weerspiegelt zich duidelijk in de winnaar van de Monumentenprijs 2009. “De Veldstraat toont perfect aan hoe je erfgoed kan opwaarderen en het een nieuwe, hedendaagse maatschappelijke rol geven”, zegt minister Bourgeois. Het art-decogebouw uit 1933 bestond oorspronkelijk uit een zwembad met kleedcabines en een badhuis met 24 badkamers. Het gebouw werd in 1998 beschermd als monument. Zeven jaar later ging het dicht, omdat het zwembad niet voldeed aan de Vlaremnormen. Bij de renovatie werden het zwembad, de kleedkamers en een deel van de badkamers in hun oorspronkelijke staat hersteld. De vroegere technische ruimtes, de wasserij en de conciërgewoningen kregen een nieuwe bestemming. Ze bieden nu onderdak aan een hammam of oosters badhuis, een badenhuis (met onder meer twee kruidenbaden, een koud dompelbad en een heet waterbad), een turn- en danszaal, en een brasserie. Het complex vervult ook een belangrijke recreatieve en sociale functie. De inwoners van de Stuyvenbergwijk kunnen er niet alleen zwemmen, door de restauratie van de badkamers kreeg de traditie van lichaamsverzorging een voortzetting. En de hammam fungeert als bindmiddel in een multiculturele buurt.
Voor de Vlaamse Monumentenprijs 2009 waren er 64 kandidaten. Uit de lijst van genomineerden koos de Vlaamse Regering, op eensluidend advies van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen , voor elke provincie één laureaat. De vijf laureaten krijgen elk 2.500 euro. ‘De Veldstraat’ krijgt daar als ultieme winnaar nog eens 12.500 euro bovenop. De officiële bekendmaking van de Monumentenprijs 2009 vindt zondag 20 september plaats tijdens het avondprogramma van Slotfeest van Open Monumentendag in Grimbergen.
Bron: Zwembad ‘De Veldstraat’ in Antwerpen wint Vlaamse Monumentenprijs 2009 -
Geert Bourgeois, Viceminister-president en Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand.
HEVERLEE: HET EERSTE RAAM IS TERUGGEPLAATST!
Zoals gepland werd de afgelopen dagen het eerste raam, achter het altaar, teruggeplaatst. Wellicht was dit een moment waar velen naar uit hebben gekeken. Voor ons was het vooral een spannend moment en millimeterwerk. Nog even wachten tot de stellingen zijn weggenomen, voor we weer echt van dit zeer mooie glasraam kunnen genieten!
.
HEVERLEE - Restauratie glasramen Boodschapkapel
Binnenkort starten we met de restauratie van de glasramen uit de Boodschapkapel in Heverlee!
Einde 19de eeuw bouwden de Zusters Annunciaten in Heverlee, een school- en kloostergebouw voor het Heilig-Hartinstituut. Het neogotische complex werd in 1930-1932 uitgebreid met een modernistisch gebouw van architect Flor Van Reeth. Binnen dit complex situeert zich de "Boodschapskapel". Eugeen Yoors werd belast met het ontwerp van de glasramen voor deze kapel. Het gebouw mag gezien worden als een hoogtepunt in het oeuvre van Van Reeth, Yoors en de Pelgrimsbeweging. Zowel het neogotische gebouw als het gebouw naar ontwerp van Flor Van Reeth zijn vandaag beschermd als monumenten.
BRUGGE - Vooronderzoek van het 16de eeuws Sint-Barbararaam
Eerstdaags starten we met een bijzonder vooronderzoek: het 16de eeuws St-Barbararaam uit de Sint-Salvatorkathedraal in Brugge!
Enige toelichting bij de iconografie van het raam: Onderaan staan links en rechts een wapenschild: links: wapen van de stad Brugge (banderol S.P.Q B.), en rechts wapen van de Sint-Salvatorkathedraal (tekst: S. Salvator). In het midden op de basis: tekst met bladkrans: Restauratum Anno Domini MCMIII.
Het monumentale raam wordt gedomineerd door een tafereel in een renaissance-architectuur. Tal van personen knielen in aanbidding voor het beeld van de Heilige-Barbara die in het midden op een sokkel is geplaatst. Putti met guirlandes zweven boven de nissen. Daarboven zijn drie nissen met heiligenbeelden onder een baldakijn afgebeeld. Links en rechts van de boogaanzet staan twee mannen en vrouwen op de abacus. Twee naakten zijn voorgesteld in de zwikken boven de rondboog. Rechts is in het doorzicht een stedelijk landschap te zien waar een man op een ladder over een muur probeert te klimmen. Waarschijnlijk houdt dit verband met het verhaal dat Barbara uit de toren vluchtte waarin ze gevangen werd gehouden door haar vader. In de linker zijopening wordt de vader van Barbara afgebeeld die zijn dochter (in 1903 bijgevoegd) onthoofd. Boven zijn hoofd is een rotslandschap voorgesteld met een herder en zijn schapen die de schuilplaats van Barbara verraden. Boven de kroonlijst is links en rechts een nis afgebeeld met een beeltenis van een vrouw en een kind. De hele voorstelling is geplaatst in een architecturaal decor in renaissance stijl met ronde boog, pilasters, beelden, putti, enz. De bekronende architectuur (met putti, laurierkransen, toortsen, zuilen) bestaat uit een horizontale kroonlijst met balustrade en pilasters en een hoger opgaand middengedeelte. Twee medaillons dragen de initialen van de Sint-Salvatorkathedraal en Brugge. -
Maaswerk: Vier engelen gezeten op wolken dragen voorwerpen die met het martelaarschap van Barbara in verband staan, met name van links naar rechts mes, palmtak, kroon, banderol met tekst: Sancta Barbara O.P.N. Links en rechts een toorts, visblaasvormige panelen bandrollen geschilderd met teksten: links: Anno Domi, rechts: 1552, met ertussenin een toren (symbool van Barbara)
BRUGGE - Situering van het Sint-Barbararaam
Voor diegene die zich afvroegen waar exact dit raam terug te vinden is: de situering het 16de-eeuws Sint-Barbararaam.
.
