HALLE: EEN PROEVE VAN AUTHENTICITEIT
09/01/04 Categorie: Restauratie
In een vroegere bericht hadden we reeds aangegeven dat niet alle panelen uit het 15de-eeuws raam van de doopkapel tot één geheel behoren. De presentatie zoals we ze nu kunnen zien dateert uit de jaren zeventig van de 19de eeuw. Hoe de schenking van van Jan Rumys en zijn mede-donatoren er echt heeft uitgezien zullen we nooit weten. Dat is jammer, maar tegelijk is het een klein wonder dat zoiets kwetsbaar als glas, vrijwel onbeschermd, 600 jaar overleeft.
Dit was enkel mogelijk omdat Halle gedurende 6 eeuwen zorg voor dit patrimonium heeft gedragen. Zorg die onvermijdelijk zijn sporen achter liet. Gedurende 600 jaar werd dit paneel hersteld, werden gebroken stukken van breuklood voorzien of zelfs volledig vervangen en werd het paneel van nieuw lood voorzien. Afgezien van calamiteiten, waren de glas-in-loodpanelen elke 50 à 70 jaar "aan onderhoud" toe. Op die momenten kwam telkens de authenticiteit van het kunstwerk in gevaar.
Ook het tekstpaneel uit 1408 is daaraan niet ontsnapt. De rood gemarkeerde glasstukken in de afbeelding onderaan, geven aan welke tekstfragmenten nog authentiek zijn. Alle anderen dateren uit de 19de eeuw.
Bij velen zal de vraag rijzen hoe de authenticiteit of de datering van de glasstukken bepaald werd. In de meeste gevallen kan dit louter door visuele waarneming gebeuren. Glas doorstaat "de tijd" niet ongeschonden. Vooral klimatologische omstandigheden laten hun sporen achter in de vorm van glascorrosie. Het exacte proces zal ik binnenkort eens toelichten, dat wordt voor de lezer wellicht "effe doorbijten" maar zeer interessant ... want in wezen lost glas op in water! Glascorrosie begint met iriserende oppervlakken, later gaan die over in witte puntjes of vlekken en in een verder gevorderd stadium ontstaan er gewoonweg kleinere of grotere putjes in het glas.
.. 
...
A B - Klik op de afbeelding om een vergroting
C D
Laten we de bovenstaande afbeeldingen bekijken (klik op de foto's om ze te vergroten):
Dit was enkel mogelijk omdat Halle gedurende 6 eeuwen zorg voor dit patrimonium heeft gedragen. Zorg die onvermijdelijk zijn sporen achter liet. Gedurende 600 jaar werd dit paneel hersteld, werden gebroken stukken van breuklood voorzien of zelfs volledig vervangen en werd het paneel van nieuw lood voorzien. Afgezien van calamiteiten, waren de glas-in-loodpanelen elke 50 à 70 jaar "aan onderhoud" toe. Op die momenten kwam telkens de authenticiteit van het kunstwerk in gevaar.
Ook het tekstpaneel uit 1408 is daaraan niet ontsnapt. De rood gemarkeerde glasstukken in de afbeelding onderaan, geven aan welke tekstfragmenten nog authentiek zijn. Alle anderen dateren uit de 19de eeuw.
- Uit bibliografische bronnen weten we dat de tekst in de loop der tijd verschillende veranderingen heeft ondergaan. Alleen al uit de 19de eeuw zijn er 3 versies gekend:
- In1836: In 't jaer ons Here als men schreef MCCCC ende VIII......... danneerte.......... make Jan Rumers Matys sone, was donnant vonnis Staramp ende Benedictus sin brueder ter eere Onser Vrouwe van Halle.
- Voor 1879: int jaer ... he ... als men screef M:CCC ... ende VIII..... neerte...maken Jan rum ... matij ... sone was donn ... Sta ... ende benedictus sin ..................
- Na 1879 (huidige): Int jaer ons here als men screef MCCCC ende VIII in meerte, dede maken Jan Rumys Matys sone was, ende... staes sone ende Benedictus syn brueder tot danckinge en de onser liever vrouwen.
Bij velen zal de vraag rijzen hoe de authenticiteit of de datering van de glasstukken bepaald werd. In de meeste gevallen kan dit louter door visuele waarneming gebeuren. Glas doorstaat "de tijd" niet ongeschonden. Vooral klimatologische omstandigheden laten hun sporen achter in de vorm van glascorrosie. Het exacte proces zal ik binnenkort eens toelichten, dat wordt voor de lezer wellicht "effe doorbijten" maar zeer interessant ... want in wezen lost glas op in water! Glascorrosie begint met iriserende oppervlakken, later gaan die over in witte puntjes of vlekken en in een verder gevorderd stadium ontstaan er gewoonweg kleinere of grotere putjes in het glas.
.. 
...
A B - Klik op de afbeelding om een vergroting
C D
Laten we de bovenstaande afbeeldingen bekijken (klik op de foto's om ze te vergroten):
- A. In deze afbeelding krijgen we twee regels in beeld, alle kalibers (glasstukken zijn authentiek, met uitzondering van het stuk linksonder "sone". Dat stuk dateert uit de 19de eeuw.
- B. Alle kalibers vertonen "stipjes", maar wanneer we dit stuk bij doorvallend licht bekijken, zien we dat de structuur ervan onsamenhangend is en dat de stipjes als het ware stukjes uit de tekst hebben gevreten.
- C. Bij opvallend licht wordt alles veel duidelijker, op vele plaatsen zijn de stipjes al putjes geworden. In de 19de eeuw werden deze originele stukken opnieuw geschilderd en gebakken (op 630°C!), desondanks gaat ook daar het corrosieproces gewoon door.
- D. En nu de stipjes op de 19de-eeuwse glasstukken ... er zijn inderdaad stippen ... maar het zijn gebrandschilderde stippen! Wellicht heeft de restaurator-glazenier van deze stukken niet de intentie gehad de bezoeker te misleiden, deze "visuele truc" heeft naar alle waarschijnlijkheid enkel de bedoeling gehad om de nieuwe invullingen beter te integreren in het bestaande geheel. Deze techniek werd trouwens over het hele raam toegepast.
- .